O'zgaruvchilar va ular bilan ishlash - Python darsi

O'zgaruvchi nima?

O'zgaruvchi - bu ma'lumotlarni saqlash uchun xotira joyining nomi. O'zgaruvchilar dasturimizda ma'lumotlarni saqlash, qayta ishlash va ularga murojat qilish imkonini beradi.

Eslatma: Pythonda o'zgaruvchilar avtomatik ravishda yaratiladi, ularning turini aniq belgilash shart emas.

O'zgaruvchi yaratish (e'lon qilish)

Pythonda o'zgaruvchi yaratish uchun unga nom berib, qiymat tenglashtirish kifoya:

ism = "Ali"
yosh = 25
bo_yi = 1.75
talaba = True

O'zgaruvchi nomlash qoidalari

O'zgaruvchi nomi harf yoki pastki chiziq (_) bilan boshlanishi kerak
O'zgaruvchi nomi raqam bilan boshlanmaydi
O'zgaruvchi nomida faqat harflar, raqamlar va pastki chiziq bo'lishi mumkin
O'zgaruvchi nomlari katta-kichik harflarga sezgir (ism, Ism va ISM har xil o'zgaruvchilar)

O'zgaruvchilar turlari

1. Sonlar (Numbers)

Butun sonlar (integers):

yosh = 20
sinf = 9
temperature = -5

Haqiqiy sonlar (floats):

bo_yi = 1.75
ogirlik = 68.5
pi = 3.14159

2. Matnlar (Strings)

ism = "Sarvar"
familiya = 'Rahmonov'
manzil = """Toshkent shahar,
Yashnobod tumani"""
email = '''sarvarr@gmail.com'''

Matnlar bilan ishlash:

# Matnlarni birlashtirish
toliq_ism = ism + " " + familiya
print(toliq_ism)  # Sarvar Rahmonov

# Matnni takrorlash
print("Python " * 3)  # Python Python Python

# Matn uzunligi
print(len(ism))  # 6

3. Mantiqiy qiymatlar (Booleans)

dars_boldi = True
yomgir_yomyapti = False
talaba = True

# Mantiqiy amallar
print(True and False)  # False
print(True or False)   # True
print(not True)        # False

4. Ro'yxatlar (Lists)

# Sonlar ro'yxati
baholar = [5, 4, 3, 5, 4, 5]

# Matnlar ro'yxati
mevalar = ["olma", "banan", "anor", "gilos"]

# Aralash ro'yxat
aralash = ["Ali", 25, True, 75.5]

# Ro'yxat elementlariga murojat
print(mevalar[0])    # olma
print(mevalar[-1])   # gilos (oxirgi element)

# Ro'yxatga element qo'shish
mevalar.append("uzum")
print(mevalar)       # ["olma", "banan", "anor", "gilos", "uzum"]

# Ro'yxatdan element olib tashlash
mevalar.remove("banan")
print(mevalar)       # ["olma", "anor", "gilos", "uzum"]

O'zgaruvchilar qiymatini o'zgartirish

x = 5
print(x)  # 5

x = 10   # Qiymatni o'zgartirish
print(x)  # 10

# Bir nechta o'zgaruvchiga qiymat berish
a, b, c = 1, 2, 3
print(a, b, c)  # 1 2 3

# O'zgaruvchilar qiymatini almashtirish
x = 5
y = 10
x, y = y, x
print(x, y)  # 10 5

Dinamik tipizatsiya

Pythonda o'zgaruvchining turi unga berilgan qiymatga qarab avtomatik aniqlanadi va keyinchalik o'zgartirilishi mumkin:

o_zgaruvchi = 5
print(type(o_zgaruvchi))  # 

o_zgaruvchi = "Python"
print(type(o_zgaruvchi))  # 

o_zgaruvchi = [1, 2, 3]
print(type(o_zgaruvchi))  #

Input va output operatsiyalari

Foydalanuvchidan ma'lumot olish:

ism = input("Ismingiz nima? ")
print("Salom, " + ism + "!")

yosh = int(input("Yoshingiz nechida? "))
kelgusi_yil = yosh + 1
print("Kelgusi yil siz " + str(kelgusi_yil) + " yoshga to'lasiz")

Konstantalar

Python da konstantalarni aniq qo'llab-quvvatlamaydi, lekin katta harflar bilan nomlash orqali ularni konstantalar sifatida ko'rsatish odatiy holdir:

PI = 3.14159
MAX_HAJM = 100
MIN_BAL = 50

Uy vazifasi

Quyidagi o'zgaruvchilarni yarating:
- Ismingizni saqlovchi o'zgaruvchi
- Yoshingizni saqlovchi o'zgaruvchi
- Sevimli fanlaringiz ro'yxati
- Mantiqiy o'zgaruvchi - siz talabamisiz yoki yo'q
Yaratilgan o'zgaruvchilarni ekranga chiqaring
Foydalanuvchidan do'stlaringiz ismlarini so'rab, ularni ro'yxatga joylashtiring va ekranga chiqaring
Ikki o'zgaruvchi yarating (a=10, b=20) va ularning qiymatini almashtiring
Foydalanuvchidan ikkita son so'rab, ularning yig'indisi, ayirmasi, ko'paytmasi va bo'linmasini hisoblab ekranga chiqaring

Quyidagi kodda xatolarni topib, to'g'rilang:

1son = 5
ism = Anvar
yosh = "20"
print(ism + "ning yoshi" + yosh + 5)